ავტორი ჯუმბერ ხანთაძე

წიგნი გამოიცა “შოთა რუსთაველის საქართველოს ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მხარდაჭერით” 

სსიპ - ფერდინანდ თავაძის მეტალურგიისა და მასალათმცოდნეობის ინსტიტუტი აცხადებს ღია  კონკურსს შემდეგი   თანამდებობის დასაკავებლად

სტრუქტურული და ფიზიკო-ქიმიური თვისებების კვლევის ლაბორატორიის ლაბორანტი - ერთი საშტატო  ერთეული

მონოგრაფია მიეძღვნა თანამედროვე ტექნოლოგიებისათვის შეუცვლელი მასალის, სილიციუმის მიღების მეთოდების, თვისებების და გამოყენების აღწერას. მონოგრაფიაში მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის მეცნიერების მიერ განხორციელებულ კვლევებთან ერთად აღწერილია შედეგები იმ მრავალწლიანი მეცნიერული კვლევებისა, რომელნიც იქნა ჩატარებული მოხსენებების წარდგენით ფ.თავაძის მეტალურგიისა და მასალათმცოდნეობის ინსტიტუტში. 

მონოგრაფია ეძღვნება ნახევარგამტარულ ელექტრონიკაში და ლაზერულ ტექნოლოგიაში ფართოდ გამოყენებად InAs-InP შენადნობების ფიზიკურ-ქიმიური და ფიზიკური თვისებების და მათი გამოყენების დაწვრილებით აღწერას ბოლო პერიოდის ჩართვით. მონოგრაფიაში გამოკვეთილია ხისტი დასხივების გავლენა InAs-InP შენადნობების თვისებებზე.

ფერდინანდ თავაძის მეტალურგიისა და მასალათმცოდნეობის ინსტიტუტს დღეიდან ზურაბ რუსიშვილი უხელმძღვანელებს. ახალი დირექტორი ინსტიტუტის სამეცნიერო საბჭოს სსსტც „დელტა“-ს გენერალურმა დირექტორმა ზურაბ ჯაველიძემ  წარუდგინა და მას საპასუხისმგებლო საქმიანობაში წარმატებები უსურვა.

ქართულმა სამეცნიერო საზოგადოებამ და ზოგადად ქვეყანამ დაკარგა ღირსეული მამულიშვილი, ცნობილი მეცნიერი და საზოგადო მოღვაწე საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის აკადემიკოსი, საქართველოს სახელმწიფო პრემიისა და გიორგი ნიკოლაძის სახელობის პრემიის ლაურეატი, უკრაინის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ვერნადსკის სახელობის ოქროს მედლის კავალერი, ტექნიკურ მეცნიერებათა დოქტორი, სსიპ ფერდინანდ თავაძის მეტალურგიისა და მასალათმცოდნეობის ინსტიტუტის დირექტორი პროფესორი გიორგი თავაძე.

გიორგი თავაძე დაიბადა თბილისში ცნობილი მეცნიერისა და საზოგადო მოღვაწის აკადემიკოს ფერდინანდ თავაძის ოჯახში, დედა – ბარბარე ქარუმიძე, 1924 წელს რეპრესირებული მეცენატის ალექსანდრე (საშა) ქარუმიძის ქალიშვილი გახლდათ.

1961 წელს გ.თავაძემ წარჩინებით დაამთავრა 23 საშუალო სკოლა და სწავლა გააგრძელა საქართველოს პოლიტექნიკური ინსატიტუტის მეტალურგიის ფაკულტეტზე. ყმაწვილობის პერიოდშივე  გაუშინაურდა გოგი საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მეტალურგიის ინსტიტუტს, რომელსაც გოგის მამა, ლეგენდარული აკადემიკოსი ფერდინანდ თავაძე ხელმძღვანელობდა. ცნობისმოყვარეობით და ახლის ძიების სურვილით გამორჩეული ყმაწვილი ხშირად სტუმრობდა ინსტიტუტის ხმაურიან სახელოსნოებსა და ლაბორატორიებს, სადაც ფერდინანდ თავაძის მოწაფეები და მიმდევრები საქმიანობდნენ და მოუთმენლად ელოდა მათ რიგებში მოხვედრას. ეს დღეც დადგა და 1967 წელს ლაბორანტი გოგი თავაძე ინსტიტუტის ყველაზე რთულ უბანზე, სპეცლაბორატორიის სახელით ცნობილ დანაყოფში  იწყებს მუშაობას. სპეცლაბორატორია მთლიანად დახურულ თემატიკაზე მუშაობდა და მკაცრად გასაიდუმლებული იყო. ეს თემები ეხებოდა იზოტოპ ¹⁰B-ით ლეგირებული სპეციალური ფოლადების მიღების ტექნოლოგიას, რომელმაც ფართო გამოყენება პოვა ბირთვული ენერგეტიკული რეაქტორების მშენებლობაში რეაქტორის კონსტრუქციული კვანძების დასამზადებლად.

ინსტიტუტის სპეცლაბორატორია ლენინგრადის სამხედრო-მექანიკურ ინსტიტუტთან ერთად მონაწილეობდა კოსმოსური ხომალდის „სოიუზის" ბორტს გარეთ დამონტაჟებული სპეციალური კბილანა გადაცემის დამზადებაში. ამ სამუშაოსთან დაკავშირებით სპეც ლაბორატორიის თანამშრომლები და მათ შორის ახალგაზრდა გოგი თავაძე დახურული საავტორო მოწმობის ავტორი გახდა  და იმ დროისთვის საკმაოდ დიდი ფულადი პრემიაც მიიღო.

აი, ამგვარ მეცნიერულ ორომტრიალში მოხვდა სრულიად ახალგაზრდა ენერგიით და ოპტიმიზმით აღსავსე გოგი თავაძე. აქ  განვლო მან მეცნიერული კარიერის ყველა საფეხური ლაბორანტობიდან დირექტორობამდე, აქვე მიაღწია ინტელექტუალურ  სრულყოფილებას, ჩამოყალიბდა როგორც ლითონებში სწრაფად მიმდინარე პროცესების მსოფლიო მნიშვნელობის მკვლევარი და საქართველოში მასალათმცოდნეობის მეცნიერული მიმართულების ერთ-ერთი თავკაცი.

1976 წელს გიორგი თავაძემ დაიცვა საკანდიდატო, ხოლო 1995 წელს სადოქტორო დისერტაციები.

მაგრამ, მთავარი და ძირითადი ის გახლავთ, რომ  ინსტიტუტის კედლებში გიორგი თავაძემ საფუძვლიანად აითვისა სტრატეგიული დანიშნულების სამეცნიერო თემატიკის ნიუანსები და მოთხოვნები, კარგად გაერკვა თავდაცვითი ღონისძიებების ორგანიზებასა და მართვაში. მის საკანდიდატო დისერტაციაში დამუშავებული იყო  გამდნარი ლითონების ზემაღლი სიჩქარეებით  გაციების ორიგინალური მეთოდი. შედეგად შესაძლებელი გახდა ბორის ნადნობისაგან სხვადასხვა სახის ნაკეთობის, მათ შორის ცილინდრული და სფერული ფორმის კონტეინერების დამზადება. ამიტომ, შემთხვევითი არაა, რომ  კიევში, მასალათმცოდნეობის პრობლემების ინსტიტუტის დახურულ საბჭოზე დისერტაციის წარდგინების შემდეგ აღნიშნული ტექნოლოგია უმალ დაინერგა ხარკოვის ფიზიკა-ტექნიკის ინსტიტუტში და საფუძვლად დაედო კრიტიკული მასის შესანახად განკუთვნილი კონტეინერების დამზადებას.

ოთხმოცდაათიანი წლების ცნობილი პოლიტიკურ-ეკონომიკური მოვლენების შემდეგ გიორგი თავაძემ, როგორც უკვე დიდი გამოცდილების მქონე სტრატეგიულ პრობლემათა მკვლევარ-ექსპერტმა და გულანთებულმა პატრიოტმა მუშაობა დაიწყო საქართველოს შეიარაღებულ ძალების სისტემაში. 1992-2004 წლებში მისი ინიციატივითა და პირადი მონაწილეობით საქართველოს თავდაცვის სამინისტროში შეიქმნა სამეცნიერო-ტექნიკური სამმართველო – სამსახური, რომელმაც ერთიან სისტემაში გააერთიანა თავდაცვითი დანიშნულების სამეცნიერო-კვლევითი, საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოები და მრეწველობა. იგი წარმატებით უძღვებოდა და კოორდინაციას უწევდა სამხედრო დანიშნულების სამამულო ნაწარმის სერიულ წარმოებამდე მიყვანის საქმეს, რის შედეგადაც შეიარაღებაზე იქნა აყვანილი მრავალი დასახელების სამხედრო დანიშნულების ნაწარმი.

1997-2005 წლებში  გიორგი თავაძე საქართველოში ჩრდილო ატლანტიკური ალიანსის NATO-ს კვლევებისა და ტექნოლოგიების ორგანიზაციის (RTO) და სახმელეთო შეიარაღების ჯგუფის (NAAG) ეროვნული კოორდინატორია. 1996 წელს თავდაცვის მინისტრის ბრძანებით გიორგი თავაძეს მიენიჭა პოლკოვნიკის მორიგი წოდება და დაჯილდოვდა ვახტანგ გორგასლის III ხარისხის ორდენით. გიორგი თავაძე გახლდათ ომისა და სამხედრო ძალების ვეტერანი.

გიორგი თავაძე საქართველოს შეიარაღებულ ძალებში სამსახურთან ერთად ეწეოდა ნაყოფიერ სამეცნიერო საქმიანობას. 2004 წელს გიორგი თავაძე გავიდა თადარიგში და მთლიანად მეცნიერულ საქმიანობას დაუბრუნდა მშობლიურ ინსტიტუტში, 2006 წელს იგი ინსტიტუტის დირექტორად აირჩიეს.

გიორგი თავაძე თვითგავრცელებადი მაღალტემპერატურული სინთეზის (თმს) ცნობილი სპეციალისტია და საქართველოში ამ მიმართულების სამეცნიერო სკოლის ორგანიზატორი და ფუძემდებელი.

გიორგი თავაძის ხელმძღვანელობით ინსტიტუტში სინთეზირებულია  სრულიად ახალი სალი შენადნობები, ლითონური და მაღალტემპერატურული კერამიკული ზეგამტარი მასალები, ბორის კარბიდი, ბორის ნიტრიდი, სილიციუმის კარბიდი და სხვა. პირველადაა მიღებული თვითგავრცელებადი მაღალტემპერატურული სინთეზის ტექნოლოგიით მანგანუმის საწარმოო ნარჩენებიდან (მანგანუმის მტვერი, შლამები და სხვა) მანგანუმით გამდიდრებული ლიგატურები, რაც ზოგადად საწარმოო ნარჩენების უტილიზაციის პერსპექტული მიმართულებაა.

განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია გიორგი თავაძის ხელმძღვანელობით სინთეზირებული ახალი თაობის საჯავშნე კომპოზიციური კერამიკული მასალა „თორი". მასში რეალიზებულია კინეტიკური დამრტყმელის დამუხრუჭების პრინციპიალურად ახალი მიდგომა – ტყვიის კინეტიკური ენერგიის მაქსიმალური დისიპაცია კომპოზიციური მასალის ულტრადისპერსულ სტრუქტურაში. თავისი ბალისტიკური და წონითი მახასიათებლებით კომპოზიციური მასალა „თორი" უტოლდება ან უკეთესია საზღვარგარეთულ ანალოგებთან შედარებით. ეს დადასტურებულია ნატურული  სროლითი გამოცდებით, როგორც საქართველოში, ასევე საფრანგეთში, ისრაელსა და გერმანიაში. ამავდროულად ტექნოლოგიურობით და ეკონომიკური პარამეტრებით სინთეზირებული კერამიკული კომპოზიტი შეესაბამება ყველაზე ეკონომიურ და ფართოდ გამოყენებულ საჯავშნე კერამიკულ მასალას – კორუნდს, ხოლო ბალისტიკური მდგრადობით უტოლდება ბორის კარბიდს.

საჯავშნე კომპოზიციის სამეცნიერო-ტექნიკური დამუშავებისათვის 1998 წელს გიორგი თავაძეს თანაავტორებთან ერთად მიენიჭა საქართველოს სახელმწიფო პრემია მეცნიერებასა და ტექნიკაში, ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის სფეროში შეტანილი წვლილისათვის.

მნიშვნელოვანი შედეგებით აღინიშნა გამოკვლევები მრავალფუნქციური ლითონკერამიკული მასალების სფეროშიც. ენერგოდამზოგი და ეკოლოგიურად სუფთა თვითგავრცელებადი მაღალტემპერატურული სინთეზის (თმს) ტექნოლოგიით მიღებულია უნიკალური თვისებების მქონე მასალები.  ამ სფეროში შესრულებულ მეცნიერულ სამუშაოთა  ციკლს  2013 წელს გიორგი ნიკოლაძის სახელობის პრემია მიენიჭა.

გიორგი თავაძე 200-ზე მეტი მეცნიერული ნაშრომის ავტორია, მათ შორის 2 მონოგრფია,  42 საავტორო მოწმობა და პატენტია. შრომების უმრავლესობა გამოქვეყნებული და მოხსენებულია  საზღვარგარეთ.

საერთაშორისო რეზონანსი გამოიწვია გიორგი თავაძისა მონოგრაფიამ (,,Получение специальных материалов методами самораспространяющегося высокотемпературного синтеза". Тбилиси, Издательство  Меридиани, 2011), რომლის   გადამუშავებული ინგლისურენოვანი ვარიანტი 2013 წელს დასტამბა ცნობილმა გამომცემლობამ „შპრინგერ“–მა, ხოლო 2016 წელს ჩინურ ენაზე გამოიცა ჩინეთში.

2017 წელს უკრაინის მეცნიერებათა ეროვნულმა  აკადემიამ  მასალათმცოდნეობის სფეროში შესრულებული პიონერული სამუშაოებისათვის გიორგი თავაძე დააჯილდოვა აკადემიის  უმაღლესი ჯილდოთი: აკადემიკოს ვერნადსკის სახელობის ოქროს მედლით.

გამორჩეული იყო გიორგი თავაძის ორგანიზაციული საქმიანობა ინსტიტუტის დირექტორის პოსტზე. მან გამოიყვანა ინსტიტუტი სრული კოლაფსის მდგომარეობიდან, მოიყვანა დღემდე და ყველა დაარწმუნა მის მიერ ჩატარებული რეფორმების სიკეთეში, რომლის ნათელი გამოვლინებაა  ინსტიტუტისთვის აშენებული ახალი კომპლექსი, რომელიც 2018 წელს შევიდა ექსპლუატაციაში. ეს კომპლექსი მოიცავს ოთხსართულიან ლაბორატორიულ კორპუსს, ორმალიან საამქროს საგლინავი დანადგარებითა და  ღუმელებით და  შენობას  სპეციალური ბოქსებით ახალი მასალების სინთეზისათვის. დამოუკიდებელი საქართველოს ისტორიაში ეს პირველი შემთხვევაა, როცა აშენდა ძლიერი მეცნიერული კერა.

ბატონი გიორგის კოლეგები, მეგობრები, მოწაფეები და მიმდევრები ასეთივე წარმატებას მოველოდით მისგან მომავალშიც - უამრავი სიახლე გვქონდა ჩაფიქრებული და დაგეგმილი,   მაგრამ ბატონმა გოგიმ ამჯერად „გვიმტყუნა" და ეჭვქვეშ დააყენა მის გარეშე ჩვენი წარმატებული განვითარება.

ღირსეული მამულიშვილის - გოგი თავაძის  სახით  ჩვენმა საზოგადოებამ დაკარგა გამოჩენილი მეცნიერი, შესანიშნავი მოქალაქე და ღვაწლმოსილი საზოგადო მოღვაწე, მისმა ოჯახმა -  მოსიყვარულე მამა და ბაბუა, ხოლო ინსტიტუტმის თანამშრომლებმა – ბრძენი წინამძღოლი, ერთგული მეგობარი, კოლეგა და გულშემატკივარი.

იუნესკოს მიერ დაწესებულ  მეცნიერების მსოფლიო დღესთან დაკავშირებით საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია საპატიო სიგელით აჯილდოებს აკადემიკოს გიორგი თავაძეს

წიგნში მოკლედაა წარმოდგენილი ლითონური მასალების განმ-
ტკიცების საწყისები. განხილული და გაანალიზებულია სხვადასხვა
ფაქტორის გავლენა დისლოკაციების წარმოქმნის პირობებზე; დის-
ლოკაციების დამუხრუჭებისა და შენადნობების განმტკიცების
ურთიერთკავშირი; ლითონების განმტკიცების მექანიზმი პლასტი-
კური დეფორმაციისას; დისლოკაციების დამუხრუჭება სტრუქტურის
სხვადასხვა ელემენტით კრისტალურ გისოსში.
ნაშრომის მიზანია სპეციალისტებს „მოკლე ფორმით“ მიაწოდოს
თანამედროვე წარმოდგენები სიმტკიცის მახასიათებლების ამაღლე-
ბის გამომწვევი პროცესებისა და გამნტკიცების მექანიზმების შესახებ.
ნაშრომი განკუთვნილია მასალათმცოდნეების, ლითონთმცოდნე-
ების, თერმისტების, წნევით დამუშავებისა და ასევე მონათესავე დარ-
გების სპეციალისტებისათვის. იგი დახმარებას გაუწევს ამ დარგების
მეცნიერებს, უმაღლესი სასწავლებლების პედაგოგებს, სტუდენტებს,
მაგისტრანტებსა და დოქტორანტებს.
რედაქტორი - თეიმურაზ ნამიჩეიშვილი - ტექნ. მეცნ.დოქტორი

რეცენზენტი - არჩილ გაჩეჩილაძე ტექნ. აკადემიური დოქტორი

გამოცემის რედაქტორი _ ცისანა თოდუა-კარტოზია

კომპიუტერული უზრუნველყოფა - პაატა ქორქიასი

დიზაინერი – ვასილ შურაძე

წიგნი გამოიცა „შოთა რუსთაველის საქართველოს ერონული
სამეცნიერო ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით“.

გრანტი #SP-19-171

© ო. შურაძე 2020

ISBN 978-9941-9678-4-9

გამომცემლობა შპს „საჩინო“

ა.წ. 21 თებერვალს საქართველოს მეცნერებათა ეროვნულ აკადემიაში აკადემიის პრეზიდენტმა გიორგი კვესიტაძემ ფერდინანდ თავაძის მეტალურგიისა და მასალათმცოდნეობის ინსტიტუტის დირექტორს, აკადემიკოს გიორგი თავაძეს მიულოცა დაბადების 75 და სამეცნიერო, პედაგოგიური და საზოგადოებრივი მოღვაწეობის 50 წლისთავი და გადასცა სამახსოვრო ადრესი.